کنگره بخشی از راهحل باشد و نه مشکل
نگاهی به مناسبات داخلی ایالات متحده در قبال ایران
نوید حسیبی
مترجم: حسین هوشمند
هنگامی که جان کری وزیر خارجه، محمد جواد ظریف وزیر خارجه ایران و کاترین اشتون نماینده ویژه اتحادیه اروپا در حال انجام مقدمات برای برگزاری دور جدیدی از مذاکرات میان گروه ۵+۱ و ایران برای رسیدن به توافق جامع تا مهلت ۲۴ نوامبر بودند، یک بازیگر خاص به نام کنگره ایالات متحده به طور ضمنی تهدید به خرابکاری در کل روند مذاکرات کرده است. با توجه به محبوبیت بسیار پایین کنگره، نظرسنجیها نشان میدهند که اکثریت بزرگی از مردم آمریکا موافق دستیابی به توافق جامع با ایران هستند. این درحالی است که کنگره که بهسختی میتوان آن را نماینده اکثریت مردم در زمینه توافق هستهای دانست، موضع سختی در قبال این مذاکرات دارد و به دنبال به شکست کشانیدن هرگونه چشمانداز موفقیت در آینده است.
ماه گذشته بیش از ۳۵۰ عضو مجلس نمایندگان ایالات متحده نامهای را امضا و برای جان کری فرستادند که در آن از عدم پاسخ ایران به آژانس بینالمللی انرژی اتمی درباره ابعاد نظامی احتمالی برنامه هستهای اش ابراز نگرانی کرده بودند. اساساً این نامه بر این روی مسأله تاکید میکند که اطلاعات مربوط به ابعاد نظامی احتمالی باید معیار ارزیابی برنامه هستهای ایران در زمان فعلی و آینده باشد. آن طور که پل پیلار در مقالهای در نشنال اینترست به آن اشاره میکند ، این ادعایی فاقد منطق است و تنها دلیل پیگیری آن از سوی مخالفان توافق در کنگره این است که این مسأله میتواند توافق را نابود کند.
این جدیدترین مثال از اقدامات برخی از قانونگذاران کنگره برای به شکست کشانیدن توافق هستهای با ایران بود. بعضی از قانونگذاران هم پیشنهادهایی را برای توافق مطرح میکنند، همانند برچیدن کامل برنامه غنیسازی اورانیوم، که میدانند ایران به هیچ وجه آنها را قبول نمیکند. در واقع در یک سال گذشته که دولت روحانی آغاز به کار کرده و مذاکرات جریان پیدا کرده است، هر دو مجلس کنگره به منظور تضعیف روند مذاکره، با لفاظیهای بنیامین نتانیاهو همراه شده اند. دولت اوباما تاکنون در عقب راندن تلاشهای کنگره برای به شکست کشاندن مذاکرات، موفق بوده است.
کاخ سفید اوایل امسال توانست اقدام کنگره را در تصویب تحریمهای جدید که به منظور شکست خوردن برنامه اقدام مشترک، صورت گرفته بود خنثی کند. با این حال به نظر میرسد برخی در کنگره به دنبال از سر گرفتن اقداماتی علیه ایران هستند. تابستان گذشته، سناتورهای جمهوری خواهی همچون باب کورکر، لیندسی گراهام، جان مک کین، مارکو روبیو لایحه مذاکرات هسته ایران ۲۰۱۴ را مطرح کردند که براساس آن کاخ سفید ملزم میشود تا هرگونه توافق با ایران را برای بررسی به مجلس سنا بفرستد.
همچنین این تابستان، سناتور مارکو روبیو و مارک کرک، لایحه پاسخگویی ایران به حقوق بشر ۲۰۱۴ را مطرح کردند که در آن به دنبال اعمال تحریم علیه ایران در موضوعات دیگری هستند. دولت اوباما تاکنون توانسته با تکیه بر دموکراتهای مجلس سنا از تلاشهای ضد ایرانی جمهوری خواهان جلوگیری کند. دولت همچنین تاکنون به منظور ارضای تمایل برخی از نمایندگان مجلس و دیگر مخالفان توافق هسته ای، اقدامات محدود کنندهای را به قانون تحریمهای موجود اضافه کرده است، این لوایح در تناقض با روح برنامه اقدام مشترک بودند؛ ولی در تناقض با چارچوب حقوقی آن نیستند.
تاسفی که برای حامیان توافق هستهای با ایران وجود دارد این است که نقش کپیتول هیل (کنگره) در تمامی مراحل، به ویژه درباره لغو تحریمها مهم است. از اواسط دهه ۱۹۹۰، کنگره هفت لایحه که بخشهای انرژی، مالی و تجاری ایران را مورد هدف قرار داده اند، تصویب کرده است. بسیاری از این تحریمها، بسته به وضعیتشان، میتوانند از سوی رئیسجمهور به مدت ۱۸۰ روز تا یک سال مورد چشم پوشی قرار بگیرند. رئیسجمهور با استفاده از دستور اجرایی نمیتواند تحریمهای کنگره را لغو کند.
لغو یا اصلاح تحریم کنگره نیازمند تصویب است و باید همان روند قانونی برای آن هم طی شود و سپس با امضای رئیسجمهور تبدیل به قانون میشود. درحالی که لغو تحریمها براساس جدول زمانی، جزئی از توافق جامع محسوب میشود، اگر رئیسجمهور نتواند کنگره را برای لغو تحریمها راضی کند، به احتمال زیاد باید هر شش ماه، تحریمها را مورد چشم پوشی قرار دهد.
اگرچه ممکن است عدم قطعیت درباره روسای جمهور آینده ایالات متحده و میزان تمایل آنها به چشم پوشی بر تحریمها، چندان برای مذاکره کنندگان ایرانی جذاب نباشد. آمریکا میتواند تعهد دهد که تحریمهای شورای امنیت سازمان ملل را تا زمانی که ایران براساس اعتبارسنجی آژانس بینالمللی انرژی اتمی و مفاد توافق جامع به تعهداتش پایبند باشد، لغو کند، چون دیگر اعضای گروه ۵+۱ و سازمان ملل تحریمهایی به وسعت ایالات متحده علیه ایران نداشته اند. این مسأله به روسای جمهور آینده ایالات متحده این انگیزه را میدهد تا به چشم پوشی تحریمها ادامه دهند و یا اینکه ریسک قوانین بینالمللی و روبه رو شدن با موانع حقوقی را بپذیرند. البته کنگره میتواند با استفاده از آرای دو سوم هر کدام از دو مجلسش، اقدامات رئیسجمهور و وتوهای وی را لغو کند، اما این سناریویی غیرمعمول است و از زمان دو سال پایانی ریاستجمهوری جورج دبلیو بوش رخ نداده است.
برای اطمینان یافتن از لغو تحریمها در توافق جامع، رئیسجمهور نیازمند کمک کنگره است. در این راستا دموکراتها باید اکثریتشان در سنا را حفظ کنند تا بتوانند از اقدامات تندروها در قبال ایران جلوگیری کنند. کاخ سفید هم میتواند همچنان به مذاکره با کادر رهبری عصبانی جمهوری خواهان مذاکره کند، البته این امر بعید است چون شواهد نشان میدهد رئیسجمهور میلی برای انجام این کار ندارد. روش دیگر این است که اوباما همانند پاییز گذشته از اقدامات قانون گذارانی که سعی کردند بعد از برنامه اقدام مشترک دست به اعمال تحریم بزنند، انتقاد کند و تلاشهای آنها را بی اثر کند.
دولت اوباما آن زمان با رهبری جو بایدن، معاون رئیسجمهور، و جان کری، وزیر خارجه، به طور قابلتوجهی با کنگره لابی کرد و اعضا و کارمندان کمیته روابط خارجی را به جلسات ویژهای در کاخ سفید دعوت کرد. این اقدامات با سخنرانیهای رئیسجمهور و دیگر اعضای دولت که مخالف تحریمهای بیشتر بودند، همراه شد. برای اطمینان یافتن از آینده روند مذاکرات باید تا انتخابات میان دورهای کنگره صبر کرد و باید دید در صورتی که جمهوری خواهان اکثریت سنا را به دست بیاورند، رئیسجمهور در زمینه ایران، چگونه با آنها تعامل خواهد کرد.
با این وجود، یک فرصت تاریخی برای ایالات متحده و دیگر اعضای گروه ۵+۱ برای حل و فصل مسالمتآمیز مناقشه بلند مدت هستهای ایران به وجود آمده است. این مسأله به طور بالقوه میتواند درها را به سوی همکاری بر سر مسائل منطقهای و به وجود آمدن دورهای جدید از روابط با ایران باز کند. برای این منظور کنگره باید بخشی از راه حل باشد، نه اینکه بخشی از مشکل باشد.
مقاله قبل از برگزاری انتخابات میان دورهای کنگره نوشته شده است.
منبع: نشنال اینترست
منتشر شده در شماره چهار سخن ما